Αναδρομές στην Ιστορία του τόπου μας.
Τα μεταλλεία του Γράμμου που έβγαζαν το ασήμι ήταν ήδη γνωστά από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Όπως και τα μεταλλεία χρυσού στο Παγγαίο όρος.
Αδιάψευστη μαρτυρία εκείνης της επίσκεψης στην περιοχή της Καστοριάς, είναι ο λαξευμένος βράχος στην κορυφή της
“Ψαλίδας”, που από τότε ονομάζεται η “κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου”.
Σύμφωνα με την παράδοση όταν ο Μέγας Αλέξανδρος βρέθηκε στην “Ψαλίδα”, συνοδευόμενος από τους δύο μακεδόνες στρατηγούς, τον Λεσίλα και τον Πτολεμαίο, στάθηκε στην κορυφή του βουνού για να απολαύσει την υπέροχη θέα της λίμνης. Τότε κάποιος από τους τεχνίτες της συνοδείας του, που κατεργάζονταν την πέτρα και το μάρμαρο, τον πλησιάσε και του πρότεινε ότι με μια μικρή παρέμβαση, ο βράχος θα έπαιρνε την όψη του!
Αυτή την ιστορία την άκουσε πρώτη φορά ο κ. Νίκος Πιστικός, από τον δάσκαλό του στην δευτέρα Δημοτικού, την οποία τελείωσε στο νέο κτίριο του 1ου Δημοτικού Σχολείου, απέναντι από την Μητρόπολη, που είχε ολοκληρωθεί το 1931 και απορρόφησε ένα μέρος των μαθητών της Καστοριάς, που μέχρι τότε φοιτούσαν στο μοναδικό σχολείο που στεγάζονταν στο παλιό διδακτήριο, το οποίο βρίσκονταν στην θέση που είναι σήμερα το 2ο Δημοτικό Σχολείο Καστοριάς.
Τα μεταλλεία του Γράμμου, όμως, συνέχιζαν να παράγουν το πολύτιμο μέταλλο μέχρι και την περίοδο της τουρκοκρατίας.
Ξακουστοί ήταν οι αργυροχρυσοχόοι της Γράμμουστας, την περίοδο που η περιοχή υπάγονταν στο “δοβλέτι” του διαβόητου πασά των Ιωαννίνων του Αλή Πασά του Τεπενλή.
Τρεις φορές ο Αλή Πασάς κατέλαβε τα χωριά του Γράμμου, με σκοπό να λεηλατήσει τα μεταλλεία και να εξοντώσει τους μόνιμους κατοίκους του.
Τελικά οι κάτοικοι των Γραμμοχωρίων, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες και να μετοικήσουν σε μια τοποθεσία δίπλα στην λίμνης της Καστοριάς που την έλεγαν Κρεπενή.
Η Κρεπενή αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα από την δραστηριότητα των νέων κατοίκων της και ξεπέρασε σε πληθυσμό ακόμα και την Καστοριά, που τότε ήταν ένα μεγάλο χωριό!
Όμως δεν άργησε να έρθει το κακό, με την φοβερή αρρώστεια της ελλονοσίας, που εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα σ΄ όλη την Κρεπενή και ανάγκασε τους κατοίκους της να την εγκαταλείψουν άρον – άρον.
Ειδικά οι μέτοικοι από τα χωριά του Γράμμου, που δεν μπορούσαν να ζήσουν στα χαμηλά, δίπλα στην λίμνη και ανέβηκαν στα ψηλά, από την άλλη πλευρά του Βιτσίου, όπου έκτισαν το Νυμφαίο, το οποίο αργότερα εξελίχθηκε σε φημισμένο κέντρο αργυροχρυσοχοϊας.
Σήμερα οι απόγονοι των κατοίκων της Κρεπενής είναι διάσπαρτοι σ΄ όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας και ασχολούνται με την τέχνη των παππούδων τους. Υπάρχει μάλιστα και μια παροιμία που λέει: “Όταν δουλεύεις με χρυσό, τρως με χρυσό κουτάλι”!
Η Κρεπενή όμως, από μεγάλη πόλη που ήταν, μεταφέρθηκε λίγο πιο πέρα και έγινε ένα μικρό χωριό, το Μαύροβο.
Πριν από χρόνια, ένας ξενητεμένος από τα χωριά του Γράμμου, έστειλε γράμμα σ΄ ένα δικό του και τον ρωτούσε να μάθει αν αξιοποιήθηκε ο Γράμμος.
Όταν έλαβε αρνητική απάντηση, έβγαλε το δικό του συμπέρασμα: “Γι΄ αυτό είναι ακόμα φτωχή η Ελλάδα”!
Τι εννοούσε άραγε ο ποιητής; Ίσως δεν χρειάζεται περισσότερες εξηγήσεις…