Αφορμή για την δημοσίευσή μου αυτή ήταν η χθεσινή δημοσίευση της έρευνας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, του ιστορικού Μάικλ Σπένσερ από το Πανεπιστήμιο του
Ιλινόις, αλλά και τα συμπεράσματα του καθηγητή Κλασικών Σπουδών και μελετητή στο Χάρβαρντ, Νίκολας Μπλάκγουελ, που ρίχνουν νέο φως στον Μυκηναϊκό πολιτισμό και στον τρωικό πόλεμο. Ο Πόλεμος που δεν αναφέρεται στην έρευνα ως Τρωικός, αλλά πιθανολογείται, ότι πρόκειται γι’ αυτόν. Πηγή των μελετητών είναι τα γραπτά που άφησαν πίσω τους οι Χετταίοι.
Η αιτία του Τρωικού πολέμου, φέρεται, κατά την άποψη των δύο ερευνητών να ήταν μια προίκα που υποσχέθηκαν οι Τρώες προς τους Αχαιούς, όταν ενώθηκαν με γάμο μέλη των εκατέρωθεν βασιλικών οικογενειών. Η προίκα αυτή περιελάμβανε τρία νησιά του Αιγαίου, τα οποία ενδέχεται να ήταν η Τένεδος, η Ίμβρος, ενώ το τρίτο είτε η Λήμνος είτε η Λέσβος.
Η προίκα δεν δόθηκε ποτέ και η αθέτηση της συμφωνίας λειτούργησε ως αφορμή ή και αιτία σύγκρουσης, αρκετές γενιές αργότερα, όταν ένας Αχαιός βασιλιάς αποφάσισε να διεκδικήσει όλα εκείνα που είχαν υποσχεθεί στον πρόγονό του 150 χρόνια νωρίτερα.
Συμπερασματικά από την ανωτέρω έρευνα του Χάρβαρντ, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο Τρωικός Πόλεμος έγινε για την κυριαρχία του Αιγαίου πελάγους.
Πριν αναφερθώ στην δική μου έρευνα, συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο μου, Η Τέχνη του Πέλους (της γούνας) από την Μυκηναϊκή περίοδο μέχρι σήμερα, (εκδόσεις Ορίζοντες, 2017) είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε τι είναι Μυθολογία.
Η μυθολογία στηρίζεται σε ένα βασικό ιστορικό πυρήνα ο οποίος διανθίζεται στην συνέχεια με λαογραφικά και καλλιτεχνικά μυθοπλαστικά χαρακτηριστικά, με αποτέλεσμα η μυθολογική αφήγηση να ταυτίζεται με την έννοια του θρύλου. Την άποψη αυτή πρώτος διατύπωσε ο Αριστοτέλης, στα έργα του Ρητορική και Ποιητική, αναφερόμενος στην έννοια του Ενθυμήματος. Αλλά και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιωάννης Κακριδής στο πεντάτομο έργο του η Ελληνική Μυθολογία. Ο δε ιστορικός Κ. Παπαρρηγόπουλος στην ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Α σελ.131 σημειώνει: η ιστορία κάθε έθνους σύγκειται ή από μύθους ή από γεγονότα τα οποία έχουν κάποια υπόσταση αλήθειας, συνυφάνθηκαν όμως τόσο με τον μύθο, ώστε η διάκριση της ιστορίας από αυτά αποβαίνει αδύνατος.
Επομένως Μύθοι και Ιστορία αποτελούν την εθνική μνήμη και την εθνική συνείδηση ενός έθνους.
Στην δική μου έρευνα, αποδεικνύω αντίθετα ότι ο Τρωικός Πόλεμος έγινε για την κυριαρχία της Μαύρης θάλασσας (Εύξεινος Πόντος) και όχι για την προίκα ή εν τέλει για την κυριαρχία στο Αιγαίο Πέλαγος, όπως αναφέρεται η έρευνα του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ.
Οι Τρώες έκλεισαν τα στενά των Δαρδανελίων με αποτέλεσμα να αποκόψουν την ελευθεροκοινωνία και επικοινωνία των εμπορικών πλοίων της Ελλάδος με τον Εύξεινο Πόντο και της εκεί αποικίες της. Το κύριο εμπορικό λιμάνι της χώρας ήταν η Ιωλκός στον Βόλο, (από εκεί ξεκίνησε το καράβι Αργώ, μύθος της Αργοναυτικής εκστρατείας) από όπου απέπλεαν τα πλοία για την Κολχική, προκειμένου να προμηθευτούν Χρυσό και Δέρματα εξ και Χρυσόμαλλο Δέρας. Ο Γεωγράφος, Ιστορικός και Κοινωνιολόγος Στράβων στο έργο του Γεωγραφικά, γραμμένο περί του 45-50 μ.Χ, αναφέρει ότι η Κολχική αποτελούσε αγορά χρυσού και δερμάτων. Οι δε μύθοι της Ιφιγένειας εν Ταύροις και Ορέστης, αποτελούν τον νέο εμπορικό οδικό δρόμο των Ελλήνων, την παράκαμψη των Δαρδανελίων, εξ ου και Άργος Ορεστικό, Ορεστίδα. Επομένως οι μύθοι της Αργοναυτικής εκστρατείας, της Ιφιγένειας εν Ταύροις και Ορέστης, αποτελούν τους δύο εμπορικούς δρόμους των αρχαίων Ελλήνων προς τον Εύξεινο Πόντο, (τον οδικό και τον θαλάσσιο). Ο μύθος της Ωραίας Ελένης, αποτελεί την αιτία του Τρωικού Πολέμου που ήταν η απαγόρευση εκ μέρους των Τρώων της ελεύθερης διέλευσης των στενών, εν τέλει η επικράτηση στον Εύξεινο Πόντο.
Οι μύθοι της Αργοναυτικής εκστρατείας, του Ορέστη και της Ιφιγένειας εν Ταύροις, πηγάζουν από την Ορεστίδα (την Καστοριά). Έτσι εξηγούνται τα τοπωνύμια της περιοχής: Καστοριά από τον μυθικό θεό Κάστορα, Ορεστίδα, λίμνη Ορεστιάδα, από τον βασιλιά Ορέστη, Νεστόριο από τον μυθικό βασιλιά Νέστορα, που μετείχε στην αργοναυτική εκστρατεία. Γιατί ονομάστηκε η πόλη Καστοριά και όχι με το όνομα του αδελφού του Πολυδεύκη; ή με άλλο όνομα συμμετέχοντος στην αργοναυτική εκστρατεία; Η απάντηση δίδεται από το έργο του Απολλώνιου του Ρόδιου, τα Αργοναυτικά, όπου αναφέρει ότι ο Ιάσωνας αναθέτει την κλοπή του χρυσόμαλλου δέρατος στον Κάστορα. Κατά δε τον Αριστοτέλη, η κλοπή αποτελεί μεταφορά της εμπορικής πράξης. Επομένως συνδέει άμεσα την Καστοριά με τον πρώτο πανάρχαιο εμπορικό δρόμο του Ευξείνου Πόντου.
Το δε Άργος Ορεστικό διασυνδέει του δύο μύθους της Αργοναυτικής εκστρατείας και του Ορέστη, δηλαδή αλληγορεί τους δύο πρώτους εμπορικούς δρόμους της ανθρωπότητας, τον αρχικό θαλάσσιο δρόμο και τον μετέπειτα οδικό δρόμο Μακεδονία, Θράκη, Ορεστιάδα (σημερινή Ανδριανούπολη της Τουρκίας), Οδησσός (λιμάνι Μπουργκάς ή Πύργος της Βουλγαρίας), και απ εκεί στα δύο κύρια εμπορικά λιμάνια του Ευξείνου Πόντου Χερσώνος (Κριμαία) και Κολχίδα.
Ο Ευριπίδης στην τραγωδία του Ιφιγένεια εν Ταύροις, (ερμηνευτική ανάλυση καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών Γ. Μιστριώτη, έκδοση 1870) αναφέρεται στην κατάληψη της αρνός της εχούσης χρυσόν δέρας) και όχι στην Ωραία Ελένη. Διασώζεται αναφέρει σήμερα ως: μου πήρανε το Λάγιο το αρνί που είχε το χρυσό μαλλί. Η Ωραία Ελένη ουσιαστικά αποτελεί τον κωδικό του πολέμου.
Στον Τρωικό Πόλεμο μετέχει γέρος πλέον και ο Νέστορας ο οποίος μετείχε νέος στην Αργοναυτική εκστρατεία (εξ ου και Νεστόριο κωμόπολη της Καστοριάς). Επομένως η Αργοναυτική εκστρατεία είναι προγενέστερη του Τρωικού Πολέμου.
Είναι σημαντικοί οι στίχοι (και όχι μόνο αυτοί) 1285-1290 της τραγωδίας του Ευριπίδη Ιφιγένεια εν Ταύροις όπου ο βασιλιάς Θόας αναφέρει ότι δεν μπορούν να διαφύγουν με πλοίο ο Ορέστης, ο Πυλάδης και η Ιφιγένεια διότι στα στενά των Δαρδανελίων θα βληθούν δια δοράτων. Αυτό σημαίνει ότι τα στενά είναι κλειστά από τους Τρώες. Αυτός ο οδικός δρόμος Μακεδονία, Θράκη, μέχρι τον Εύξεινο Πόντο, κατά τους Ρωμαϊκούς και βυζαντινούς χρόνους διακλαδίζεται και επεκτείνεται μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Είναι η σημερινή οδός της Εγνατίας η οποία θα πρέπει να ονομάζεται Ορεστία οδός και όχι Εγνατία.
Πέρα από την διασύνδεση των τοπωνυμίων και των μύθων με το ιστορικό γεγονός, η επιθετική ενέργεια των Τρώων κατά των Ελλήνων, του αποκλεισμού των Δαρδανελίων, σημειώνεται και από τον Δρ. Ι. Λουκά, καθηγητή της Ναυτικής Σχολής Πολέμου, στο βιβλίο του Ιστορία και Γεωπολιτική του Ελληνισμού από την Προϊστορία ως τους Αλεξανδρινούς χρόνους, εκδόσεις Παπαζήση Αθήνα, 1993, σελ 75 «η τρωική εκστρατεία αποδίδεται στους μεγάλους επιχειρηματίες τους Μυκηναίους, που συνδυάζουν το εμπορικό πνεύμα και τις ηρωικές αρετές. Γίνεται μόνο όταν η Τροία εντάσσεται σ΄ ένα σύστημα οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών δομών που τροχοπεδεί την ανάπτυξη του Μυκηναϊκού κόσμου».
Συμπερασματικά: Ο Τρωικός Πόλεμος είναι ένα ιστορικό γεγονός που κυρίως εντοπίζεται για την κυριαρχία του Ευξείνου Πόντου, μέσω του αποκλεισμού των Δαρδανελίων από τους Τρώες και τον Εύξεινο Πόντο και όχι για την κυριαρχία του Αιγαίου που η δύναμη των Ελλήνων ήταν αδιαμφισβήτητη, με μοναδικούς ανταγωνιστές τους Φοίνικες. Καθώς οι εμπορικές συναλλαγές και οι αποικίες τους εξαπλώθηκαν στη Μεσόγειο, οι Φοίνικες και οι Έλληνες φαινόταν να έχουν χωρίσει τη θάλασσα σε δύο: οι Φοίνικες διέσχισαν και τελικά κυριάρχησαν στη νότια ακτή, ενώ οι Έλληνες ήταν ενεργοί κατά μήκος των βόρειων ακτών.
Οι δύο πολιτισμοί σπάνια συγκρούστηκαν, κυρίως στους Σικελικούς Πολέμους. Γιατί οι ερευνητές του Χάρβαρντ, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αιτία του τρωικού πολέμου ήταν το Αιγαίο; Οι πηγές στις οποίες βασίστηκαν. Πράγματι στην Μικρά Ασία άκμαζε μέχρι τον 13ο αιώνα π.Χ, η Χετιτική αυτοκρατορία, όπου ο κύριος πυρήνας της ήταν η Ανατολία (Τουρκία). Η Αζράβα, αποσπάται από την Χετιτική αυτοκρατορία από τον άρπαγα τοπικό ηγεμόνα Μουντουβάτας ενώ η Ασσούβα ανεξαρτητοποιείται από τους Χετταίους και εντάσσει στους κόλπους της και την Τροία (περίπου το 1220-1190 π.Χ). Από το σημείο αυτό και μετά αποκτά δύναμη η Τροία. Οι πηγές των Χετταίων αναφέρονται στις εμφύλιες συγκρούσεις των Χετταίων και όχι στην σύγκρουση με τους Έλληνες.
Ο ιστορικός καθηγητής του Πανεπιστημίου και Cambridge, N. Hammond, επιβεβαιώνει την ιστορική διάσταση του τρωικού πολέμου, διότι κατά τον 13ο αιώνα π.Χ υπήρξε βίαιη μετακίνηση του πληθυσμού που κατοικούσε στις δύο ακτές των Δαρδανελίων, της Ευρώπης και της Ασίας, ως αποτέλεσμα του πολέμου και σε καμία περίπτωση δεν υφίσταται βίαιη μετακίνηση των πληθυσμών στα νησιά Ίμβρου, Τενέδου, Λήμνου, Λέσβου. Επομένως ο Τρωικός πόλεμος αναφέρεται στον αγώνα για κυριαρχία στον Εύξεινο Πόντο, και όχι στο Αιγαίο.
Μάλιστα ο ιστορικός D. Page, Ελληνιστής, σημειώνει: «την στιγμή αυτή και κάτω από δραματικές εξελίξεις δημιουργείται το Ανατολικό ζήτημα, που θα συνεχίσει να φέρει αντιμέτωπους τους Έλληνες με τους Ασιάτες επι σειρά αιώνων και χιλιετιών. Προς το τέλος του 13ου αιώνα η χετιτική παλίρροια αποσύρθηκε από την Δυτική Μ. Ασία για να μην επιστρέψει ποτέ πια και το ιστορικό υπόβαθρο του πολέμου των Ελληνων με τους Ασιάτες εδώ ακριβώς πρέπει να αναζητηθεί, στην σύγκρουση μεταξύ δύο αντιπάλων δυνάμεων των Αχαιών και της Ομοσπονδίας της Ασσούβα, πάνω στα εδάφη που μετά από τόσο καιρό εκκενώθηκαν από του Χετταίους».
Ποια έρευνα βρίσκεται πιο κοντά στην ιστορική πραγματικότητα του Τρωικού πολέμου; Τα συμπεράσματα δικά σας.
Σημείωση: Θα χαρώ πολύ να υπάρξει τεκμηριωμένη αντίθετη άποψη από την δική μου, έτσι εξ άλλου προάγεται η ιστορική έρευνα.
Νίκος Δ. Ρίζος ΜΒΑ
Συγγραφέας