Tα απολιθώματα εξαφανισμένων οργανισμών αφηγούνταν ανέκαθεν την ιστορία της Γης. Για αιώνες, οι επιστήμονες βασίστηκαν σε αυτά τα υπολείμματα για να κατανοήσουν τη γεωλογική πορεία του πλανήτη.
Ωστόσο, μια νέα μελέτη αποκαλύπτει κάτι ανατρεπτικό: η βιοποικιλότητα της Γης ενδέχεται να ρυθμίζεται από έναν βαθύτερο, τεκτονικά ελεγχόμενο κύκλο που εκτείνεται σε δεκάδες εκατομμύρια χρόνια.
Το τεκτονικό ρολόι κάτω από τα πόδια μας
Οι γεωλόγοι διαχώριζαν την ιστορία της Γης σε περιόδους όπως η Ιουρασική ή η Κρητιδική, με βάση τα απολιθώματα και τις μαζικές εξαφανίσεις ειδών.
Μέχρι πρόσφατα, τέτοιες εξαφανίσεις αποδίδονταν κυρίως σε βίαιες κλιματικές ή ηφαιστειακές μεταβολές.
Όμως, νέα ευρήματα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Communications Earth & Environment υποδεικνύουν ότι υπάρχει ένας ακόμα βαθύτερος παράγοντας: η ίδια η τεκτονική δραστηριότητα του πλανήτη.
Οι ερευνητές εντόπισαν έναν κύκλο διάρκειας 60 εκατομμυρίων ετών, κατά τον οποίο παρατηρείται άνοδος και πτώση της βιοποικιλότητας σε παγκόσμιο επίπεδο, απόλυτα συγχρονισμένη με την ενίσχυση ή την ύφεση της τεκτονικής δραστηριότητας – μετακινήσεις ηπείρων, ηφαιστειακές εκρήξεις και βύθιση πλακών.
Η τεκτονική προκαλεί… εξαφανίσεις
Μελετώντας εκτενώς γεωλογικά αρχεία και συνδυάζοντας εμπειρικά δεδομένα με προσομοιώσεις, η επιστημονική ομάδα εντόπισε συστηματική αντιστοιχία μεταξύ τεκτονικών φαινομένων και εξαφανίσεων ειδών, ιδιαίτερα σε θαλάσσια οικοσυστήματα.
Περίπου κάθε 60 εκατομμύρια χρόνια, καταγράφονται αυξημένες ηφαιστειακές εκρήξεις, ανακατατάξεις στον φλοιό της Γης και διαδικασίες υποβύθισης που σχετίζονται με μαζικές εξαφανίσεις – όπως εκείνη στο τέλος του Πέρμιου ή η εξαφάνιση των δεινοσαύρων στο τέλος της Κρητιδικής.
Όταν η Γη αναπνέει… διοξείδιο
Η μελέτη αναδεικνύει τη στενή σχέση μεταξύ τεκτονικής δραστηριότητας, χημείας των ωκεανών και κλίματος. Οι ηφαιστειακές εκρήξεις απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες CO₂ στην ατμόσφαιρα, προκαλώντας αύξηση της θερμοκρασίας και, κατά συνέπεια, μεταβολές στην οξυγόνωση των ωκεανών.
Οι επιστήμονες τονίζουν ότι οι θερμότεροι ωκεανοί τείνουν να στερούνται οξυγόνου (ωκεάνια ανοξία), συνθήκη που συνδέεται με εξαφανίσεις σε μεγάλη κλίμακα.
Οι παγκόσμιες επιπτώσεις του υπόγειου ρολογιού
Το πιο εντυπωσιακό εύρημα είναι ότι ο τεκτονικός αυτός κύκλος δεν περιορίζεται γεωγραφικά. Οι επιπτώσεις του είναι παγκόσμιες, επηρεάζοντας τη ζωή στους ωκεανούς και προκαλώντας συγχρονισμένες οικολογικές κρίσεις και ανακάμψεις ειδών σε διάφορες ηπείρους.
Καθώς οι λιθοσφαιρικές πλάκες συνεχίζουν να κινούνται και να αναδιαμορφώνουν τον πλανήτη, οι βαθιές αυτές διαδικασίες καθορίζουν όχι μόνο τη γεωγραφία της Γης, αλλά και την ίδια την εξέλιξη της ζωής.
