Μέσα από τη στήλη της”Βιβλιοπαρουσίασης” συνεχίζουμε το συναρπαστικό μας ταξίδι στον κόσμο του βιβλίου με τον διακεκριμένο Καστοριανό συγγραφέα, Ηλία Παπαμόσχο και το νέο του μυθιστόρημα, με τίτλο «Ανάληψη» από τις εκδόσεις Πατάκη.
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Ο Ηλίας Λ. Παπαμόσχος γεννήθηκε το 1967 στην Καστοριά. Σπούδασε στο Τμήμα Γεωλογίας Πατρών και στο Εργαστήρι Επαγγελματικής Δημοσιογραφίας το 1993. Εργάστηκε ως βιβλιοϋπάλληλος στην Αθήνα και από το 1997 επέστρεψε στη γενέτειρά του, όπου ζει μέχρι σήμερα, και ασχολήθηκε με την οικογενειακή εμπορική επιχείρηση. Έχει γράψει έξι βιβλία. “Η αλεπού της σκάλας και άλλες ιστορίες” (2015) τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος-Νουβέλας, το 2016 και μεταφράστηκε στα γαλλικά (“Le renard dans l’ escalier”, Le miel des anges, 2018).
Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, στα σουηδικά και στα αλβανικά.
ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Ιστορίες και μυθιστορήματα γράφουν πολλοί. Λογοτεχνία κάνουν λίγοι! Ο Καστοριανός Ηλίας Παπαμόσχος αυτή τη φορά μας δίνει, με τον δικό του εξειδικευμένο λογοτεχνικό τρόπο, μια ιστορία που είναι γνωστή, τουλάχιστον σε όσους ψάχνουν το ντόπιο παρελθόν, ξεφυλλίζοντας παλιές εφημερίδες κι ακούγοντας διηγήσεις από εκείνους που έζησαν τα γεγονότα. ‘Άλλωστε, και οι ιστορίες που πραγματεύονταν οι αρχαίοι συγγραφείς για να στήσουν τις τραγωδίες τους, γνωστές στο θεατρικό κοινό ήταν. Εκείνοι, όμως, δίδασκαν, κατέθεταν την δική τους ψυχή, πατώντας πάνω σε γνωστά θέματα.
Εδώ πρόκειται για ένα ναυάγιο που έγινε το 1929, τη μέρα της Ανάληψης που γιορταζόταν στο Δισπηλιό και το περιέγραψαν οι τότε εφημερίδες (Ο Ηλίας Παπαμόσχος ευχαριστεί τον εκδότη Θωμά Βαλαλά που είχε κάνει τότε εκτενές ρεπορτάζ για το γεγονός. Εμείς οφείλουμε τη γνώση μας για το ατύχημα στον αγαπητό μας Νίκο Πιστικό που μας το διηγήθηκε μέσα από τις σελίδες της Καστοριανής Εστίας).
Ο Παπαμόσχος, βέβαια, δεν είναι κάποιος σεναριογράφος που θα γράψει με γλαφυρό τρόπο την ιστορία του ναυαγίου του Τιτανικού, ούτε κάποιος Πετρουλάκης που θα κάνει βιβλίο το ναυάγιο του “Ηράκλειου” στη Φαλκονέρα το 1966.
Εδώ, με αφορμή το ναυάγιο του καστοριανού καραβιού στην ακύμαντη λίμνη, ο Παπαμόσχος προχωράει στη φασματοσκόπηση της ψυχής του Καστοριανού, πριν και μετά το γεγονός. Ξέρει πολύ καλά αυτή την διαδικασία συγγραφής ο συντοπίτης μας, που είναι ήδη βραβευμένος με κρατικό βραβείο λογοτεχνίας!
Έτσι, το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη (δικός μας ο διαχωρισμός)
Στο πρώτο μέρος χαιρόμαστε μαζί με τους Καστοριανούς τη ζωή και την προετοιμασία τους, κυρίως την ψυχική, να γιορτάσουν την Ανάληψη στο ναό του Δισπηλιού και μετά να βρεθούνε στο πανηγύρι.
Παρελαύνουν, λοιπόν, από τις σελίδες του βιβλίου όλοι οι “ήρωες”: Είναι ο Κακλαμάνος, ο “πλοιοκτήτης” του καινούργιου καραβιού, περήφανος γιατί ξεπερνάει σε μέγεθος και γοητεία τα συνηθισμένα μοτόρια της λίμνης κι αυτό το καμάρωμα το ενισχύει με το ρεπορτάζ του ο εκδότης της τοπικής εφημερίδας!
Είναι ο ξενομερίτης δάσκαλος, που θα στείλει, με την αγωνία του σεμνού ανθρώπου, προξενιό στην Αγνή, την ψυχοκόρη, που δεν του λέει “όχι” και οι αρραβώνες ορίζονται για αμέσως μετά το πανηγύρι!
Είναι ο Καστοριανός μετανάστης στο Νέο Κόσμο, που, σκαρφαλωμένος στο γιαπί του ουρανοξύστη όπου δουλεύει και νοσταλγεί το γυρισμό, διαβάζει το γράμμα από την πατρίδα που του έχει στείλει η συμβία του και του λέει πως σχεδιάζουν να πάνε με τα παιδιά στο πανηγύρι της Ανάληψης!
Είναι και τα παλιόπαιδα, τα ατίθασα, που αναστέλλουν για λίγο τις αταξίες τους, για να μη χάσουν το πανηγύρι. Όπου θα στείλει κι ο Παύλος την τριών μηνών έγκυο γυναίκα του να ευλογηθεί…
Ο συγγραφέας θα συμπεριλάβει το σκηνικό του ίδιου του ατυχήματος μόνο σε πέντε αράδες! Θα το χρησιμοποιήσει σαν υπομόχλιο για να γυρίσει την πλάστιγγα, την τραμπάλα της ζωής στην άλλη πλευρά, αυτήν του πόνου.
Οι χαρούμενοι της προηγούμενης μέρας τώρα είναι αυτοί που πρέπει να διαχειριστούν μια ανείπωτη πίκρα με απώλειες ανθρώπων.
Σκέψεις μοιρολατρίας, σκέψεις εκδίκησης, σκέψεις απογοήτευσης απ’ ό,τι αγαπούσαν πριν. Τώρα δεν θέλουν να ρίξουν ούτε ένα βλέμμα στη λίμνη. Την κατηγορούν ως δέκτη του πνιγμένου κουφαριού του καραβιού και όχι ως συνεργό στον πνιγμό.
Δεν θα μιλήσουμε εδώ για την κάθαρση, την δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν, όπως λέει στον ορισμό του για την τραγωδία ο Αριστοτέλης. Ούτε θα αποκαλύψουμε την κατάληξη του μυθιστορήματος που στο τέλος προσομοιάζει κάπως με αστυνομικό έργο.
Εντύπωση μας έκανε και ο τίτλος του βιβλίου: Ανάληψη! Σε μια πρώτη ανάγνωση είναι η αναφορά στο πανηγύρι του Δισπηλιού, στην ημέρα της γιορτής. Στο βάθος, όμως, είναι το δραματικό ερώτημα για τους νεκρούς αυτής της τραγωδίας: Πέθαναν έτσι άδοξα σε ένα ανόητο ατύχημα; Ή αναλήφθηκαν σε κάποιον κόσμο όπου θα ζούνε σε ένα αέναο πανηγύρι;
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ
Ήλθεν από τα γραφεία της εφημερίδος προ ημερών ο Κακλαμάνος, ο ιδιοκτήτης του ταχύπλοου βενζινοπλοίου το οποίον θα κάνει αύριον το παρθενικόν του ταξείδιον. Είναι τωόντι εντυπωσιακόν, κατά πολύ μεγαλύτερον και δυνατότερον από τα ήδη υπάρχοντα και έχει ενθουσιάσει άπασα την πόλιν, τόσον δε, που ο λόγιος της πόλεώς μας, ο Βασιλίσκος, συνέγραψεν ποίημα, το οποίον και εδημοσίευσα παραπλεύρως της φωτογραφίας της Περιστέρως (τούτον είναι το βαφτιστικόν του ταχυπλόου), στο πρωτοσέλιδον του τελευταίου φύλλου της Κομνηνής. Λέγεται ότι ο Κακλαμάνος είναι φιλενδείκτης. Το βέβαιον είναι πως τυγχάνει φιλόδοξος και ευφυής και ούτως επέτυχεν. Ενδεκαετής κατέπλευσεν στην λιμνοφυήν μας πολίχνην, εκ Μαυρόβου, και τα κατάφερεν περίφημα. Και μόνον η οικία του μαρτυρεί την ευμάρειάν του. Είναι εργώδης και αεικίνητος, πονηρός ως αλώπηξ. Το μάτι του σπιθίζον, το βλέμμα του διαπεραστικόν. Και μπορεί να εξόδευσεν πολλές λίρες διά την κατασκευήν του, όμως η επένδυσίς του προοιωνίζεται άκρως προσοδοφόρα.
ΣΧΟΛΙΟ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Το βιβλίο αυτό βασίζεται σ’ ένα τραγικό γεγονός που συνέβη κοντά εκατό χρόνια πριν. Οι ήρωές του και οι ζωές τους αποτελούν προϊόν επινόησης, τόκους ευαισθητοποιημένης φαντασίας. Έστω κι έτσι η «ανάστασή» τους κι ο δεύτερος χαμός τους με συντάραξαν και μ’ έκαναν να νιώσω την ανάγκη να τους ζητήσω συγγνώμη, με τον ανεπανάληπτο τρόπο του Φρήντριχ Χαίλντερλιν ( «Το ασυχώρετο», μτφρ. Ζήσιμος Λορεντζάτος).
Το βιβλίο το πήραμε από το βιβλιοπωλείο «Το Φανάρι» 11ης Νοεμβρίου 2.
Δημήτρης Ιωαννίδης
Ελένη Kωστοπούλου
