Συνεχίζονται τα έργα παρά τις αντιδράσεις – Τι υποστηρίζει η τοπική κοινωνία
Πολλά ερωτήματα εγείρει η χρησιμοποίηση στρατιωτικών μέσων για την ολοκλήρωση της διάνοιξης δρόμου στην αλπική ζώνη του Γράμμου. Η διάνοιξη ξεκίνησε πριν από ένα έτος από την Περιφέρεια Ηπείρου και τον στρατό, σταμάτησε ωστόσο όταν αποκαλύφθηκε ότι δεν είχε ληφθεί καμία αδειοδότηση, παρότι διασχίζεται προστατευόμενη περιοχή. Ο στρατός υποστηρίζει ότι έχει πλήρη αρμοδιότητα στην περιοχή και ότι o δρόμος θα εξυπηρετήσει επιχειρησιακούς σκοπούς. Η αίσθηση, όμως, που υπάρχει στην περιοχή είναι ότι ο δρόμος διανοίγεται για να συνδέσει συγκεκριμένα τοπόσημα.
Η διάνοιξη του δρόμου στην αλπική ζώνη είχε ξεκινήσει από την Περιφέρεια Ηπείρου και τον στρατό, ωστόσο σταμάτησε όταν αποκαλύφθηκε ότι δεν είχε ληφθεί καμία αδειοδότηση.
Στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας, οι κάτοικοι των Μαστοροχωρίων της Κόνιτσας είδαν έκπληκτοι δύο μηχανήματα του στρατού να περνούν μέσα από τους οικισμούς για να ανέβουν στην αλπική ζώνη. Η είδηση κυκλοφόρησε γρήγορα στην ευρύτερη περιοχή και ορισμένοι πήγαν να διαπιστώσουν ιδίοις όμμασι τι συνέβαινε. Ενας από αυτούς ήταν ο Βασίλης Νιτσάκος, καθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. «Τους βρήκαμε να σκάβουν με τρυπάνι τα βράχια για να ανοίξουν δρόμο. Εκεί όχι δρόμος δεν προϋπήρχε, όπως ισχυρίζονται, αλλά ούτε και μονοπάτι», λέει στην «Κ». «Ρωτήσαμε τους αξιωματικούς που συνόδευαν τα μηχανήματα και μας είπαν ότι υπάρχουν όλες οι αδειοδοτήσεις για την ολοκλήρωση του δρόμου. Εμείς το μόνο που γνωρίζουμε ότι υπάρχει είναι ένα έγγραφο με το οποίο ενημερώνεται για τη συνέχιση των έργων ο Δήμος Νεστορίου και ένα αντίστοιχο προς τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος (ΟΦΥΠΕΚΑ)».
«Συντήρηση, όχι διάνοιξη»
Οντως, στις 12 Σεπτεμβρίου η Διεύθυνση Κατασκευών και Αντιμετώπισης Φυσικών Καταστροφών του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Αμυνας ενημέρωσε τον ΟΦΥΠΕΚΑ για τις εργασίες, οι οποίες υποστηρίζει πως δεν αφορούν διάνοιξη, αλλά συντήρηση υφιστάμενου δρόμου. «Σας γνωρίζουμε ότι, όσον αφορά τις εργασίες συντήρησης του δρομολογίου (σ.σ. εννοεί δρόμου) από το Μνημείο Γκέσου στο χωριό Γράμμος, μήκους 6 χιλιομέτρων, η στρατιωτική υπηρεσία προτίθεται να τις ολοκληρώσει στα υπολειπόμενα 600 μέτρα για επιχειρησιακούς λόγους. Υπενθυμίζεται ότι το δρομολόγιο βρίσκεται εντός των ορίων της αμυντικής περιοχής, η οποία τελεί υπό την αποκλειστική αρμοδιότητα του ΓΕΣ», αναφέρει η υπηρεσία, επικαλούμενη τη νομοθεσία.
Επιπλέον, η υπηρεσία αιτιολογεί το έργο υποστηρίζοντας ότι «έχει υπηρεσιακό όφελος για τις Ενοπλες Δυνάμεις», διότι αφενός διευκολύνει την πρόσβαση σε περιοχή προκάλυψης και συνδέει στρατιωτικά φυλάκια, αφετέρου «επιτρέπει τη διέλευση πυροσβεστικών οχημάτων από το μνημείο προς το χωριό Γράμμος». Τέλος, η υπηρεσία επικαλείται έγγραφο του δασαρχείου Κόνιτσας, ότι ο δρόμος υπήρχε έως το 1980 και «χάθηκε» λόγω της μη συντήρησής του. Και υποστηρίζει ότι οι εργασίες συντήρησης οδού δεν υπόκεινται σε περιβαλλοντική αδειοδότηση επειδή η περιοχή έχει χαρακτηριστεί «αμυντική». Αντίθετη άποψη είχε ο ΟΦΥΠΕΚΑ. Απαντώντας στις αρχές Οκτωβρίου, ο οργανισμός υπενθυμίζει ότι πρέπει να γνωμοδοτήσει για το έργο, μετά την κατάθεση φακέλου από τον στρατό στις αδειοδοτικές αρχές. Και ότι για να απαλλαγεί ένα έργο από την περιβαλλοντική αδειοδότηση (όπως προβλέπει η νομοθεσία για σκοπούς εθνικής άμυνας) πρέπει να υποβληθεί αίτηση που να συνοδεύεται από έκθεση τεκμηρίωσης στο υπουργείο Περιβάλλοντος, το οποίο με τη σειρά του θα εκδώσει την απόφαση εξαίρεσης από την περιβαλλοντική αδειοδότηση (κάτι που δεν συνέβη). Οι δύο υπηρεσίες δεν είχαν έκτοτε καμία περαιτέρω επικοινωνία και ο στρατός συνέχισε κανονικά τη διάνοιξη του δρόμου.
Εν τω μεταξύ, ξεκίνησαν εκ νέου οι αντιδράσεις. Πριν από λίγες ημέρες, έξι περιβαλλοντικές οργανώσεις («Αρκτούρος», Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, Ορνιθολογική, «Καλλιστώ», MedINA, «Μπουλούκι») εξέφρασαν την ανησυχία τους. «Η περιοχή του Γράμμου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ορεινά οικοσυστήματα της χώρας, με ιδιαίτερη οικολογική, γεωμορφολογική και πολιτισμική αξία. Παράλληλα, χαρακτηρίζεται από πλούσια βιοποικιλότητα, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διατήρηση της άγριας ζωής και των οικοσυστη-μάτων της Πίνδου», αναφέρουν. «Τον Οκτώβριο του 2024 είχαν ήδη πραγματοποιηθεί παρεμβάσεις διάνοιξης, οι οποίες διακόπηκαν έπειτα από παρεμβάσεις φορέων και έλεγχο από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας, που κατέληξε σε πορισματική αναφορά επισημαίνοντας σημαντικές παραλείψεις. Ωστόσο, οι εργασίες φαίνεται να έχουν επανεκκινήσει χωρίς να είναι σαφές αν έχει προηγηθεί η απαιτούμενη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης ή σχετική γνωμοδότηση από αρμόδιες αρχές». Διαμαρτυρία απέστειλε στις Αρχές και το Περιβαλλοντικό Σωματείο Γράμμου, υπενθυμίζοντας ότι για την υπόθεση αυτή υφίσταται ανοιχτή δικογραφία στην Εισαγγελία Ιωαννίνων, εκκρεμεί η δημοσίευση του πορίσματος των επιθεωρητών Περιβάλλοντος, ενώ ο περιφερειάρχης Ηπείρου παραπέμφθηκε για πειθαρχικό έλεγχο επειδή δεν τηρήθηκε η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης.
Πηγές του υπουργείου Εθνικής Αμυνας ανέφεραν στην «Κ» ότι ο έλεγχος από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας δικαίωσε τον στρατό. Η «Κ» απευθύνθηκε στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας, ζητώντας να πληροφορηθεί ποιο ήταν το συμπέρασμά της κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης και αν εστάλη «απαλλακτικό» έγγραφο στο υπουργείο Αμυνας. «Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας διευκρινίζει ότι, στο πλαίσιο του ελέγχου, με το υπουργείο Εθνικής Αμυνας δεν υπήρξε καμία αλληλογραφία πέραν της γνωστοποίησης αποσπάσματος της σχηματισθείσας σχετικής έκθεσης ελέγχου. Οι στρατιωτικές υπηρεσίες, αποδεχόμενες την άποψη του περιφερειάρχη Ηπείρου πως δεν απαιτείτο η προηγούμενη λήψη σχετικών εγκρίσεων αδειοδοτήσεων, οργάνωσαν και πραγματοποίησαν τη διάνοιξη μιας νέας οδού, μήκους τουλάχιστον 1.790 μέτρων και πλάτους από 2,5 έως 4,5 μέτρων, επί της αλπικής ζώνης του όρους Γράμμος, χωρίς προηγούμενη ενημέρωση και χωρίς την έγκριση των κατά περίπτωση αρμοδίων πολιτικών υπηρεσιών (δασικής, αρχαιολογικής, περιβαλλοντικής κ.ά.) και παρότι δεν προκύπτει ότι οι ως άνω εργασίες πραγματοποιήθηκαν εντός ζώνης ασφάλειας προκαλύψεως. Σε κάθε περίπτωση, για την κατασκευή τής ως άνω νέας οδού όφειλε να έχει τηρηθεί η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης και να έχει ληφθεί σχετική γνωμοδότηση του ΟΦΥΠΕΚΑ», ήταν η απάντηση της Αρχής στην «Κ».
Το εκκλησάκι και το μνημείο
Οπως υποστηρίζουν πολλοί ντόπιοι, η επιμονή του στρατού δεν οφείλεται σε επιχειρησιακούς λόγους. «Ο δρόμος θα συνδέσει το Μνημείο Γκέσου (που είναι αφιερωμένο στους πεσόντες στον Εμφύλιο) και το εκκλησάκι που δημιούργησε δίπλα απόστρατος ανώτατος αξιωματικός Ενόπλων Δυνάμεων με το χωριό Γράμμος, δηλαδή την πλευρά της Καστοριάς», λέει ο κ. Νιτσάκος. «Είμαι πεπεισμένος ότι στόχος είναι να διευκολυνθεί ένας “τουρισμός εθνικοφροσύνης”, παρότι ούτε η κυβέρνηση δεν στέλνει πια εκπρόσωπο σε τέτοιου είδους εκδηλώσεις. Αυτό –και δημιουργία νέων διαδρομών για τα 4×4– είναι το όραμά τους για την περιοχή».
